ज्योतिषशास्त्र आणि संगीत.

सा रे ग म प ध नि या सात शुध्द स्वरांबरोबर पाच विकृत स्वारांचा समावेश संगीत विद्येत अत्यंत महत्वाचा आहे. हे सर्व स्वर मिळून बारा स्वर होत, याच प्रमाणे ज्योतिषशास्त्रात मेष, वृषभ, मिथुन, कर्क, सिंह, कन्या, तुळ, वृश्चिक, धनु, मकर, कुंभ, मीन इ.बारा राशी आहेत. या पैकि सिंहराशीचा स्वामी रवि ग्रह हा असून कर्क राशीचा स्वामी चंद्र हा ग्रह आहे. राहिलेल्या राशी दहा व त्यांचे स्वामी पाच म्हणजेच मेष व वृश्चिक राशींचा स्वामी मंगळ ग्रह, वृषभ व तुळ राशींचा स्वामी शुक्र ग्रह, मिथुन व कन्या राशींचा स्वामी बुध ग्रह, धनु व मीन राशींचा स्वामी गुरु ग्रह, मकर व कुंभ राशींचा शनि ग्रह.

या सप्तस्वरांपैकी सा (षड्ज) व प (पंचम) हे दोन्ही स्वर कायम शुध्दच असतात. त्याचप्रमाणे सूर्यमालेचा मुलाधार व आत्मकारक ग्रह रवि व मनाचा कारक ग्रह चंद्र हे कायम मार्गी असतात ते कधीच वक्री नसतात. कधी कधी चंद्र अदृष्य स्वरुपात असतो त्याचप्रमाणे शास्त्रीय संगीतात काही रागात पंचम स्वर वर्ज्य असलेला अढळून येतो. सा (षड्ज) या स्वराचे अधिपत्य सिंह राशीचा रविग्रहाकडे असून प (पंचम) या स्वराचे अधिपत्य कर्क राशीचा स्वामी चंद्रग्रहाकडे आहे. 

या नंतर रे (रिषभ) या स्वरावर बुध या ग्रहाचे अधिपत्य असून शुध्द रे (रिषभ) स्वराचा विचार मिथुन राशीसाठी व कोमल रे (रिषभ) स्वराचा विचार कन्या राशीसाठी करण्यात आलेला आहे.      ग (गंधार) या स्वरावर शुक्र या ग्रहाचे अधिपत्य असून शुध्द ग (गंधार) स्वराचा विचार तुळ राशीसाठी व कोमल ग (गंधार) स्वराचा विचार वृषभ राशीसाठी करण्यात आलेला आहे. म (मध्यम) या स्वरावर मंगळ या ग्रहाचे अधिपत्य असून शुध्द म (मध्यम) स्वराचा विचार मेष राशीसाठी व तीव्र म (मध्यम) स्वराचा विचार वृश्चिक राशीसाठी करण्यात आलेला आहे. ध (धैवत) या स्वरावर गुरु या ग्रहाचे अधिपत्य असून शुध्द ध (धैवत) स्वराचा विचार धनु राशीसाठी व कोमल ध (धैवत) स्वराचा विचार मीन राशीसाठी करण्यात आलेला आहे.  नि (निषाद) या स्वरावर शनि या ग्रहाचे अधिपत्य असून शुध्द नि (निषाद) स्वराचा विचार कुंभ राशीसाठी व कोमल नि (निषाद) स्वराचा विचार मकर राशीसाठी करण्यात आलेला आहे.

थोडक्यात : 

स्वर : सा (षड्ज) – शुध्द,  ग्रह : सूर्य, अधिपत्य : सिंह रास

स्वर : रे (रिषभ) – शुध्द,  ग्रह : बुध, अधिपत्य : मिथुन रास

स्वर : रे (रिषभ) – कोमल,  ग्रह : बुध, अधिपत्य : कन्या रास

स्वर : ग (गंधार) – शुध्द,  ग्रह : शुक्र, अधिपत्य : तुळ रास

स्वर : ग (गंधार) – कोमल,  ग्रह : शुक्र, अधिपत्य : वृषभ रास

स्वर : म (मध्यम) – शुध्द,  ग्रह : मंगळ, अधिपत्य : मेष रास

स्वर : म (मध्यम) – तीव्र,  ग्रह : मंगळ, अधिपत्य : वृश्चिक रास

स्वर : प (पंचम) – शुध्द,  ग्रह : चंद्र, अधिपत्य : कर्क रास

स्वर : ध (धैवत) – शुध्द,  ग्रह : गुरु, अधिपत्य : धनु रास

स्वर : ध (धैवत) – कोमल,  ग्रह : गुरु, अधिपत्य : मीन रास

स्वर : नि (निषाद) – शुध्द,  ग्रह : शनि, अधिपत्य : कुंभ रास

स्वर : नि (निषाद) – कोमल,  ग्रह : शनि, अधिपत्य : मकर रास

जन्मकुंडलीनुसार तुम्हाला कोणते ग्रह अनुकुल व प्रतिकूल आहेत, त्यानुसार कोणत्या स्वारांची कंपने स्वत:स अनुकुल आहेत याची माहिती जाणकार ज्योतिषाकडून करुन घ्या. त्यानुसार तुम्हास अनुकुल असलेले स्वर, संगीत ऐका त्यामुळे मनाला मानसिक शांतता व आनंद मिळेल. तुम्ही स्वत: गायक अथवा वादक असाल तर तुम्हास अनुकुल असलेले स्वर, संगीत सादर करा त्यामुळे निश्चितच अत्यंत प्रसन्न, मनाला आनंद देणारे वातावरण निर्माण होऊन ईश्वरी साक्षात्काराची अनुभुती प्रत्ययास येईल.