ज्योतिष ! शास्त्र, विद्या, कला आदिंचा अविष्कार : २

 ( मागील भागात आपण शास्त्र , ज्योतिष , श्रृती , स्मृती इ. बद्दल जाणून घेतले आहे. या भागात आपण धर्म, अर्थ, काम, मोक्ष या चार त्रिकोणांपैकी  धर्मत्रिकोण बद्दल जाणून घेऊ या. )

धर्म : धर्म शब्द संस्कृत मधील ‘धृ’ धातु पासून बनला असून त्याचा अर्थ धारण करणे असा होतो. कर्म व कर्तव्य हि धर्माची प्रमुख लक्षणे होत.

धर्माची शिकवण : ज्या समाजात एकता आहे तेथे सुख, शान्ति, समृध्दि लाभते परंतू व्यक्तीगत स्वार्थामुळे कलह, संघर्ष, तृष्णा व दुख: अनुभवास येते. योग्य व अयोग्य यामधील फरक जाणून घेणे. योग्य व अयोग्य या गोष्टी देश, काल व परिस्थितीवर अवलंबून असतात. हे शरीर नश्वर असून, मृत्यु अटळ आहे. धन अथवा कोणत्याही प्रकारचे वैभव शाश्वत नाहि. धर्मसम्मत मार्गाने वाटचाल केल्यास अर्थपूर्ण जीवन,सर्व इच्छा, आकांक्षा पूर्ण होतात. परमेश्वर प्राप्ती, धर्म पालन करणा-याचे मूळ लक्ष असले पाहिजे.

 
धर्मत्रिकोण : कुंडलीमधील प्रथम, पंचम व नवम स्थान या तीन स्थानांचा समूह.

प्रथम स्थान :  मी, स्वत: कोण ? या बद्दल माहिती मिळते. स्वत:मधील चांगल्या-वाईट गुणांची, प्रकृतीची पारख करुन त्यामधील चांगल्या गुणांचा साह्याने आपल्या समाजासाठी, राष्ट्रासाठी निस्वार्थ वृत्तीने काम करणे हाच खरा धर्म असून, धर्माचे पालन करण्यासाठी योग्य दिशा समजते.

पंचम स्थान :  प्रत्येक व्यक्ती जन्माला आल्यापासून प्रारब्ध व  संचितानुसार काहि ना काहितरी ज्ञान / विद्या संपादन करीत असतेच. पंचम स्थान हे  ज्ञान / विद्येचे स्थान असून, ज्ञान / विद्ये शिवाय जन्म व्यर्थ आहे. पंचम स्थान हे कलेचे स्थान असून आपल्या अंगी असलेल्या कला-गुणांचा विचार करुन त्या योगे लोकरंजनामधून समाज प्रबोधन करण्यासाठी योग्य दिशा समजते. एका आत्म्यापासून दुस-या आत्म्याची निर्मिती म्हणजेच संतती. प्रपंचातील प्रत्येक व्यक्तीने वंश वाढविण्यासाठी उत्तम, गुणी संतती निर्माण करणे हा एक धर्मच आहे ! अशा संततीचा विचार या स्थानावरुन केला जातो. परमेश्वर प्राप्ती, धर्म पालन करणा-याचे मूळ लक्ष असून त्यासाठी जी कठोर ईश्वर साधना घडते, साधना मार्गातील बैठक याच स्थानावरुन पाहिली जाते.

नवम स्थान :  पंचम स्थान हे जरी कला, विद्या, ज्ञानाचे स्थान असले तरी ते मिळविण्यासाठी व परमेश्वर प्राप्तीसाठी उत्तम “ गुरु ” लाभणे हे देखील तेवढेच महत्वाचे असते. निसर्ग कुंडलीत नवम स्थानी धनु रास येते. या राशीचा स्वामीगुरु ग्रह असून तो मार्गदर्शन, देवता, धर्मस्थळे, प्रार्थनास्थळे, दैविशक्ती, न्याय इ. निर्देशन करतो. या स्थानाला वैदिक ज्योतिषामध्ये “ भाग्य स्थान “ म्हट्ले आहे. ज्याचे भाग्यस्थान उत्तम तो उत्तम प्रकारे धर्मशास्त्र जाणणारा असतो. नवम स्थानावरुन फार दुरच्या, परदेश प्रवासाचे ज्ञान होते. परमेश्वरापर्यंत पोहचायचे म्हटले तर प्रवास फार दूरचाच, या प्रवासासाठी  मार्गदर्शन करणारा उत्तम गुरु हवाच. गुरु, गुरुमंत्र, उपासना इ. बाबींचा विचार या स्थानावरुन केला जातो.